Bovenaanzicht van de Vismigratieriver, het IJsselmeer en de Waddenzee liggen aan weerszijden.
Bovenaanzicht van de Vismigratieriver, het IJsselmeer en de Waddenzee liggen aan weerszijden.

Vismigratie­rivier Afsluitdijk

In uitvoering

De Afsluitdijk beschermt ons land tegen het water, maar vormt ook een hindernis voor veel soorten vissen. De Vismigratierivier gaat er straks voor zorgen dat vissen weer van zout naar zoet water kunnen zwemmen en vice versa. Dit hebben ze nodig om te overleven. De Vismigratierivier is een vernieuwend plan om de Waddenzee en het IJsselmeer weer met elkaar te verbinden. Ook draagt de Vismigratierivier bij aan gezond water, het herstel van rijkdom aan soorten planten en dieren in het gebied en het biedt mogelijkheden voor recreatie.

Waarom

Om op te groeien en zich voort te planten, hebben trekvissen zout én zoet water nodig. De Afsluitdijk maakt het deze dieren vrijwel onmogelijk heen en weer te trekken tussen Waddenzee en IJsselmeer. Talloze vissen wachten in de Waddenzee voor de spuisluizen. Zij ruiken het zoete water en willen er uit alle macht naartoe, echter de stroomsnelheid is voor de meeste vissoorten te hoog . Een van de belangrijkste redenen waarom de trekvisstand zorgwekkend laag is.

Natuur herstellen

Door de Vismigratierivier wordt een belangrijke schakel in de zwemroutes van trekvissen hersteld. Daardoor wordt het IJsselmeerwater gezonder en zal het aantal planten en dieren in het gebied toenemen. Dat de vispopulaties zich herstellen, is ook van belang voor de vele vogels voor wie vis de belangrijkste voedselbron vormt. Bovendien biedt het op termijn meer ruimte voor beroeps- en sportvisserij.

Eerste ter wereld

De Vismigratierivier bij Kornwerderzand is de eerste ter wereld in deze omvang en complexiteit. Jarenlang denkwerk ging eraan vooraf om te bepalen wat voor alle soorten trekvissen het beste ontwerp is. Het is voor het eerst in de wereld dat een kunstmatige getijdenrivier op de grens van zoet en zout water wordt aangelegd. Naar schatting zijn er zo’n 200 locaties wereldwijd die baat zouden kunnen hebben bij deze innovatieve aanpak.

Monitoring en Wetenschappelijk Onderzoek

Om in kaart te brengen wat de invloed van de omgeving is op het gedrag van trekvissen in het Waddengebied, wordt de Vismigratierivier ingezet als testfaciliteit. In samenwerking met de Waddenacademie wordt kennis verworven die antwoord geeft op de onderzoeks- en beheervragen die voorliggen in het Waddengebied en mogelijk daarbuiten. Dit wetenschappelijk onderzoek wordt mede financieel gesteund door het Waddenfonds.

Hoe

De Vismigratierivier wordt een kilometerslange slingerende rivier, dwars door de Afsluitdijk. Hierdoor kunnen trekvissen wanneer ze maar willen tussen de zoute Waddenzee en het zoete IJsselmeer zwemmen. De Vismigratierivier volgt de getijden van de Waddenzee en heeft verschillende stroomsnelheden. Zoet en zout water komen er geleidelijk samen, zodat de vissen tijdens hun tocht langzaam kunnen wennen aan de overgang. Om vissen de Afsluitdijk te kunnen laten passeren, maken we een doorgang - oftewel een ‘gat’ - in de dijk. Innovatieve schuiven zorgen ervoor dat het achterland bij extreem hoogwater beschermd blijft.

We maken de Vismigratierivier ten westen van de spuisluizen bij Kornwerderzand. Dit is de meest ideale plek, omdat hier via de Lorentzsluizen grote hoeveelheden zoet water op de Waddenzee worden gespuid. De geur van het zoete water lokt de vissen naar deze plek. De Vismigratierivier sluit aan op de diepe geulen in de bodem van de Waddenzee en het IJsselmeer. Deze geulen vormen een snelweg voor de vissen.

Duurzaamheid en circulariteit

We proberen de Vismigratierivier zo duurzaam mogelijk te bouwen. Daarom kijken we waar we materiaal kunnen hergebruiken. Zo is de realisatie van de deelgebieden tot nu toe vrijwel volledig gemaakt met materialen, afkomstig uit de directe omgeving.  We maken gebruik van:

  • Breuksteen dat vrijkwam bij de versterking van de Afsluitdijk;
  • Zand uit de vaargeul bij Kornwerderzand;
  • Grond dat vrijkwam bij de ombouw van de N31 bij Harlingen en vanuit de versterking van de Afsluitdijk;
  • Riet dat getransplanteerd is vanuit de Makkumer Noordwaard.

De kracht van samenwerking

Het initiatief voor de Vismigratierivier komt van de Waddenvereniging, It Fryske Gea, Sportvisserij Nederland, NetVISwerk en coalitie het Blauwe Hart Natuurlijk. Het project wordt in opdracht van de provincie Fryslân uitgevoerd.

Bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord en Rebel) heeft voor Rijkswaterstaat de doorgang in de Afsluitdijk gemaakt. Aannemerscombinatie IJsselmeerwerken VOF (Bam, Van Oord) maakt de contouren aan weerszijden van de Afsluitdijk. Aannemer Boskalis maakt de unieke zigzaggende rivier.

Het project is financieel mogelijk gemaakt door provincie Noord-Holland, provincie Fryslân, Rijksoverheid, Waddenfonds, LIFE, Natura2000, Nationale Postcode Loterij en CEF. De totale kosten bedragen ongeveer 60 miljoen euro.

Kijk voor meer informatie ook eens op www.vismigratierivier.nl; een website van de initiatiefnemers.

De Vismigratierivier beleven

De Waddenvereniging en It Fryske Gea verzorgen excursies op de locatie waar de Vismigratierivier gebouwd wordt. Je komt dan van alles te weten over vissen, hun gedrag en de Vismigratierivier. Een aanrader voor jong en oud!

Ook kom je in de expositie van het Afsluitdijk Wadden Center meer te weten over het project. Daar vind je onder andere een VR-beleving waarmee je als vis door de Vismigratierivier kunt zwemmen.

In de toekomst kun je de Vismigratierivier bezoeken en terplekke het bijzondere proces van Vismigratie beleven. In het gebied kun je dan een wandeling maken, ónder de snelweg A7 door. In onderstaand filmpje zie je hoe deze plek eruit komt te zien.

Wanneer

We bouwen de Vismigratierivier in verschillende delen. Na jaren van voorbereiding startten in 2019 de werkzaamheden. Rijkswaterstaat heeft de werkzaamheden aan de doorgang onder de dijk in 2023 afgerond. Naar verwachting zwemmen de eerste vissen eind 2025 door de Vismigratierivier. In de jaren erna monitoren we de werking van de Vismigratierivier en sturen we bij waar het nodig is. Ook kijken we naar het gedrag van de trekvissen die door de Vismigratierivier zwemmen.

De Westflank van de Vismigratierivier, een soort gebogen eilandje in het IJsselmeer die loopt vanaf de Afsluitdijk.
Bovenaanzicht van de Vismigratieriver, de Afsluitdijk is ook zichtbaar
bovenaanzicht tijdelijke waterkering
bovenaanzicht tijdelijke waterkering
de bouwkuip staat vol water
bouwkuip vismigratierivier doorgang vol met water
vissen langs het wandelpad
gedeputeerde Avine Fokkens bekijkt de vissen
medewerkers showen 3D-geprinte bioplastic vissen die bij de Vismigratierivier geplaatst gaan worden
de Westflank van de Vismigratierivier
De Westflank van de Vismigratierivier, een soort gebogen eilandje in het IJsselmeer die loopt vanaf de Afsluitdijk.
Bovenaanzicht van de Vismigratieriver, de Afsluitdijk is ook zichtbaar
bovenaanzicht tijdelijke waterkering
bovenaanzicht tijdelijke waterkering
de bouwkuip staat vol water
bouwkuip vismigratierivier doorgang vol met water
vissen langs het wandelpad
gedeputeerde Avine Fokkens bekijkt de vissen
medewerkers showen 3D-geprinte bioplastic vissen die bij de Vismigratierivier geplaatst gaan worden
de Westflank van de Vismigratierivier

Bekijk voor meer informatie over de aanleg van de Vismigratierivier onze nieuwsartikelen.

Documenten

Op deze pagina tref je de belangrijkste documenten aan voor de Vismigratierivier Afsluitdijk.

Heb je vragen over documenten? Mis je een document of heb je een aanvullend verzoek voor wat betreft toegankelijkheid? Mail naar loket@deafsluitdijk.nl